Bijzondere woonvormen

Jeroen vertelt dat hij onderzoek heeft gedaan naar bijzondere woonvormen en hierover in twee van zijn boeken heeft geschreven. Met name hofjes vindt hij daarbij interessant, omdat die de menselijke maat combineert met ruimte en privacy. Ook andere woonvormen met een niet klassieke samenstelling vind hij interessant. Bijvoorbeeld wonen voor drie zelfstandige volwassenen in plaats van de klassieke twee in een stel, omdat dit bijdraagt aan het terugdringen van het woningtekort en je naar elkaar kunt omkijken.

Collectiviteit als oplossing voor woningtekort

Jeroen: “In de Jordaan woonden vroeger 90.000 mensen, nu nog 19.000. Met net zoveel woningen. Het aantal woningen is niet zozeer het probleem, maar veel meer het lagere aantal bewoners per woning. Daar moeten we op gaan ontwerpen. Op kleinere woningen met collectieve voorzieningen.”

Langer zelfstandig dankzij meergeneratie woningen

Een mooi voorbeeld hiervan vind Jeroen de meergeneratie-woningen van Liebenau. Dit project heeft als doel om een levensloopbestendige meergeneratiebuurt te maken met multigeneratie-woon-zorgconcept. Hierbij kunnen jong en oud iets voor elkaar betekenen.

Het park bij Liebenau is de verbindende factor tussen de verschillende functies en zorgt voor ontmoeting en levendigheid in de buurt, voor sociale veiligheid en voor een prettig leefklimaat. Burenhulp en dienstbaarheid is van belang en moet een vanzelfsprekendheid zijn. Het zorgen voor elkaar is geen van bovenaf opgelegde eis. Jeroen: “Je moet bij collectieve woonvormen wel iets met elkaar delen. Dat kan religie zijn, je etnische achtergrond, of cultuur. Maar het moet altijd iets zijn, wil het gaan werken.”

Woongeluk voor ouderen door activering

Jeroen vertelt over een andere interessante woonvorm waar wonen met zorg is gecombineerd: het Zorg Erf. Daar worden dementerende bewoners sterk gestimuleerd activiteiten te ondernemen, zodat ze ondanks hun dementie nog voluit kunnen leven. Zo mogen ze meewerken met allerhande klussen, zoals haardhout regelen. En wonen in een omgeving die nooit af is, waar altijd iets te doen is. Ook mogen ze hun eigen meubilair meenemen, zodat het ook persoonlijk voelt. Hierdoor is Zorg Erf een mooie woonvorm waarbij door middel van invloed, nudging en activering het geluk vergroot voor de bewoners en ze relatief gezond blijven.

Noodzaak slim combineren wonen en zorg

We praten verder over de combinatie van Wonen en Zorg, een van Jeroen’s voornaamste aandachtsgebieden. “Gezien de steeds hoger wordende druk op de zorg, zal het dagelijks leven de zorg moeten gaan overnemen, en niet andersom.” zegt Jeroen. “In een zorginstelling is de bewoner als het ware op bezoek bij de zorg. Draai dat om, zorg dat de zorg op bezoek komt in iemands thuissituatie. We moeten mensen niet medicaliseren, maar het anders organiseren. Dat houdt mensen langer actief en gezond, en verlegt de druk op de zorg. Het dagelijks leven neemt zo een deel van de zorg over.”

“En als ze dan toch in een zorginstelling terecht komen, geef mensen dan de gelegenheid het meer van zichzelf te maken. Door ook te sturen op inclusiviteit – waarbij verder wordt gegaan dan bewust of onbewust geen onderscheid maken, maar waar je je culturele achtergrond mag meenemen naar waar je naar toe verhuist – creëer je autonomie en echt samenleven. Dat maakt dat mensen zich veilig voelen en betekenisvol kunnen zijn.”

Ook sociale interactie ontwerpen

Ik vraag Jeroen wat zijn advies is aan de vastgoedwereld om woningen, wooncomplexen en steden gelukkiger en gezonder te maken. Jeroen is daar heel duidelijk over: “Incorporeer een sociaal ontwerp in je fysieke ontwerp. Stuur op sociale interactie, analyseer looplijnen, zichtlijnen, patronen van gedrag. En ontwerp daarop. Dat gebeurt nog veel te weinig.” Het plan Samen Zelfstandig dat wij voor Syntrus Achmea en Zilveren Kruis ontwierpen vindt Jeroen hier een mooi voorbeeld van.

Maar de vastgoedwereld is niet zo goed in het ontwerpen van sociale interactie, geef ik aan. Jeroen: “Ik denk dat gemeentes daarin initiatief moeten nemen. Door dit sociaal ontwerpen mee te nemen in hun specificaties bij ruimtelijke vragen. Gek genoeg doet de overheid dat nog weinig. En waar ze het wel doen, gebeurt het teveel zonder te overzien hoe de markt hierop zal reageren. Waardoor het niet goed werkt.” Jeroen gebruikt hiervoor een mooie metafoor ‘het is alsof ze schaken zonder zich te realiseren dat de tegenpartij ook een zet zal doen’.

Vernieuwende businessmodellen in de zorg

Toen ik me inlas voor dit interview, ontdekte ik dat Jeroen een fascinatie heeft voor businessmodellen. Zo onderzocht hij 95 organisaties die het anders doen en daarmee echt het verschil maken. Aan de hand van deze inzichten schreef hij de boekenreeks ‘Briljante businessmodellen’ en daarna ‘De Amsterdamse Droom’. Een van de boeken in de reeks is het boek ‘Briljante businessmodellen in de zorg – baanbrekende benaderingen voor betere en betaalbare zorg’ met de voorbeelden Proveniershofjes en Liebenau.

Ik vraag Jeroen naar het verbindende thema in zijn ‘briljante business modellen’ reeks. Jeroen vertelt: “Dat zit vooral in het zoeken naar vernieuwende modellen voor de onderwerpen zorg, financiering en voedsel. Zoals slimme zorg, coöperatief financieren, gezondheid bevorderen.” Ik vraag me af welke vernieuwende business modellen er te vinden zijn voor de vastgoedmarkt. In Jeroen heb ik een mooie sparringspartner gevonden om hier nog eens dieper op in te gaan.

Verleggen geldstromen

Ik leg Jeroen mijn idee voor om geldstromen uit de zorg deels naar vastgoed te laten stromen: Om te investeren in vastgoed dat echt bijdraagt aan geluk en gezondheid – wat leidt tot lagere ziektekosten – en dan de toekomstige besparingen op ziektekosten van de bewoners terug te leiden naar de investeerder van het vastgoed.

Jeroen vertelt dat dat lastig gaat worden. Dat komt met name, omdat zorggelden geoormerkt geld zijn. Hierdoor leiden lagere zorgkosten door gelukkig en gezond bouwen niet tot herbruikbare winst ten behoeve van het gebouw. Door de geslotenheid van het financiële zorgsysteem leidt het alleen tot minder kosten voor de verzekeraar.

Geen premie-differentiatie

Daar komt nog bij dat we in Nederland geen premiedifferentiatie mogen toepassen, zodat beloningen in de vorm van premieverlaging voor het huisvesten van je personeel in Gezonde kantoren – zoals dat in Amerika wel gebeurt – bij ons niet kan. Overigens belangrijk om te weten dat Nederlanders tot de 4% van de wereldbevolking behoren waar iedereen toegang heeft tot dezelfde zorg door budgetten gezamenlijk op te brengen en te verdelen. Daar zorgt het huidige zorgstelsel óók voor.

Ik begrijp zo van Jeroen dat het is in ons huidige financieel gesloten systeem, met alle voordelen die dat heeft, niet mogelijk is gezondheidsbaten door Gelukkig en Gezond vastgoed te herinvesteren in vastgoed. Het idee blijft me desalniettemin toch boeien dus ik laat het voorlopig nog maar niet los. Kijken of we zoiets politiek kunnen agenderen.

Samen Zelfstandig

Het is heel mooi om Jeroen vanuit zijn fascinatie voor innovatie en zorg te horen vertellen over zijn visie op wonen. Nu ik meer heb gehoord over zijn denken, begrijp ik zijn enthousiasme voor ons project Samen Zelfstandig – een stedelijke, gestapelde versie van hofjes met compacte woningen gecombineerd met sociale interactie, activering en zorg voor elkaar – nog meer.